Phương tiện và mục đích

TỪ SỰ KIỆN BÁN THÂN NUÔI HỌC TRÒ NGHĨ ĐẾN MỐI QUAN HỆ GIỮA PHƯƠNG TIỆN VÀ MỤC ĐÍCH

Sự kiện cô giáo Ân Thái Hà “bán thân” để có tiền cho học sinh đi học đang trở thành tin tức “hot” của cộng đồng blog nói riêng và xã hội Trung Quốc nói chung. Người ta treo cờ rủ lên chiếc quan tài của cô, tiếc thương cho một người con gái “bán dâm vĩ đại”, đồng thời phê phán bọn tham quan ô lại, chà đạp lên lương tri và nhân luân của xã hội nhằm thỏa mãn thú tính đê hèn…

Nhìn nhận lại sự kiện “hot” trên, chúng tôi muốn đề cập đến một trong những chủ điểm lớn của Đạo đức học, đó là mối tương quan giữa phương tiện và mục đích.

Có học thuyết cho rằng mục đích hay động cơ có thể “biện minh” cho phương tiện, theo đó, sử dụng bất kỳ phương tiện gì không quan trọng, miễn sao mục đích là tốt thì điều đó vẫn được coi là “có đạo đức”. Theo đó, việc cô giáo Ân Thái Hà “bán thân” để có tiền cho các em đi học, về phương tiện là xấu nhưng mục đích là tốt nên hành động đó vẫn được coi là “tốt”.

Có học thuyết cho rằng không thể lấy mục đích để biện minh cho phương tiện mà chính phương tiện sẽ quyết định hành động đó được coi là tốt hay là xấu. Theo đó, dù xuất phát từ động cơ tốt nhưng việc “bán thân”của cô giáo Ân Thái Hà là xấu thì việc làm của cô vẫn được coi là xấu.

Một học thuyết đạo đức khác, trung dung hơn, cho rằng phương tiện thực hiện là xấu mà động cơ tốt thì hành động đó được đánh giá là “không xấu” chứ không phải là “tốt”, còn phương tiện thực hiện là tốt mà kết quả là xấu thì hành động đó được coi là “không tốt” nhưng không phải là “xấu”.

Từ việc dẫn giải một số học thuyết Đạo đức trên và đánh giá việc làm của cô giáo Ân Thái Hà, chúng tôi nhận thấy:

1. Đánh giá việc làm của cô giáo Ân Thái Hà là cô gái “bán dâm vĩ đại” cũng như treo cờ rủ trên quan tài của cô là một hành động thái quá bởi một số lý do sau:

Thứ nhất, khi tiến hành các hoạt động “bán dâm”, dù vì mục đích nào đi chăng nữa thì về bản thân nhân cách, cô giáo đó có đủ tự tin và là tấm gương để dạy người khác về đạo đức cũng như là hình mẫu cho học sinh noi theo hay không?

Thứ hai, lấy mục đích kiếm tiền cho các em học sinh ăn học, cô giáo có nghĩ đến thân phận của những người vợ của những đối tượng mà cô đã quan hệ cũng như hạnh phúc của những gia đình đó hay không?

Thứ ba, trước việc làm sai trái của những người lãnh đạo, thay vì cô phải gióng lên tiếng chuông cảnh tỉnh nhằm loại bớt những u nhọt của xã hội, cô lại im hơi lặng tiếng cầm những đồng tiền dơ bẩn đó, dù không phải cho cô mà để xây trường học, vậy phải chăng chính cô đã vô tình tiếp tay cho bọn tham quan vô lại?

Thứ tư, thực trạng trường lớp tồi tàn không phải là chuyện lạ, trách nhiệm của những người có lương tri là kêu gọi chính phủ, các nhà hảo tâm, các nhà thiện nguyện, các công ty xí nghiệp… đứng ra giúp đỡ thì cô lại không ứng dụng mà cam chịu là “giường chiếu” cho người khác, xã hội ca ngợi cô vô hình chung đây là sẽ tấm gương biện minh cho vô số những người, vì hoàn cảnh gia đình hay vì một lý do nào đó mà làm những điều xấu xa khác không? Chẳng hạn hiện tượng lấy tiền “đút lót” làm từ thiện ở một số địa phương gần đây cũng tương tự như hoàn cảnh của cô giáo Hà nêu trên (làm từ thiện là tốt nhưng lại sử dụng đồng tiền bất chính)…

2. Từ những lý do nêu trên, theo tôi nhận thấy, hành động của cô giáo Ân Thái Hà là “đáng thương” chứ không phải là đáng ca ngợi và tán thán. Nói theo ngôn ngữ Đạo đức học, hành động của cô là “không xấu” chứ không thể gọi là “tốt”, đừng nói chi đến khái niệm “vĩ đại”.

3. Cuối cùng, “sự ra đi” của cô giáo Ân Thái Hà là một tiếng chuông “cảnh tỉnh” tất cả những người có lương tri và có trách nhiệm đối với ngành giáo dục nói chung ở bất kỳ địa phương nào. “Sự ra đi” của cô cũng là lời cảnh tỉnh cho chúng ta, trong khi tiến hành hoạt động, ngoài mục đích tốt đẹp cũng cần phải quan tâm đến phương tiện để thực hiện mục đích đó, bởi lẽ, giá như cô còn sống, một mặt vừa truyền trao kiến thức cho các em, vừa vận động mọi người ủng hộ xây trường học thì may thay, các em nhỏ, có thể ngồi trong mái trường cũ nát một chút còn hơn là không có giáo viên để dạy.