Đức hạnh của suy tư

Vinh danh và tôn kính cho sự suy tư. Sự suy tư đánh thức mọi thứ. Các ngươi hãy tránh xa những kẻ tôn vinh giấc ngủ.

Chỉ có hai kẻ có khả năng ngủ không mộng mị. Hoặc hắn là kẻ đần. Hoặc hắn là minh triết. Một là khởi đầu, một là kết thúc. Và cả hai kẻ đó thì không phải là chúng ta.

Biết suy tư không phải là chuyện đơn giản. Sẽ có kẻ đần suốt đời, và vì thế hắn suốt đời ngủ không mộng mị. Hãy bắt đầu giấc ngủ không mộng mị bằng sự tra vấn liên tục.

Mười lần trong ngày, ngươi phải vượt thắng chính mình. Và giấc ngủ đó thuần túy chỉ là sự mệt mỏi của thân xác vật lý. Có cần giấc ngủ không mộng mị như thế chăng?!

Mười lần trong ngày, ngươi phải tự hòa giải với chính mình. Và giấc ngủ đó thuần túy chỉ là sự thỏa hiệp giữa bản năng với khả năng. Có cần giấc ngủ không mộng mị như thế chăng?!

Tìm kiếm mười sự thật trong ngày, để đêm về không còn cần tìm kiếm. Và giấc ngủ đó thuần túy chỉ là sự an phận với những gì đạt được. Có cần giấc ngủ không mộng mị như thế chăng?!

Cười vang mười lần trong ngày, để đêm về có được sự thanh thản. Và giấc ngủ đó thuần túy chỉ là sự hoan hỷ với những điều thoáng qua. Có cần giấc ngủ không mộng mị như thế chăng?!

Bốn mươi đức hạnh trên, thực tập thuần thục, ta sẽ có giấc ngủ không mộng mị. Nhưng đó là giấc ngủ nào? Giấc ngủ thể xác vật lý ư? Giấc ngủ bản năng sinh lý ư? Giấc ngủ của sự an phận ư? Giấc ngủ của sự hoan lạc ư? Giấc ngủ của sự thỏa hiệp ư?... Không! Ta không cần một giấc ngủ không mộng mị như vậy!

Để có giấc ngủ không mộng mị. Hãy tra vấn về đức hạnh của chính mình. Thà thức trắng mười đêm không ngủ để có một đêm ngủ ngon hơn là mười đêm ngủ ngon mà sống như loài thực vật.

Để có giấc ngủ không mộng mị. Hãy tra vấn về bản chất của tồn tại. Thà thức trắng mười đêm không ngủ để có một đêm ngủ ngon hơn là mười đêm ngủ ngon mà không biết vì sao mình sống.

Để có giấc ngủ không mộng mị. Hãy chiến đấu đến cùng trước những bất công đang hiện hữu. Thà thức trắng mười đêm không ngủ để có một đêm ngủ ngon hơn là mười đêm ngủ ngon mà an phận với những bất công đang hiện hữu.

Để có giấc ngủ không mộng mị. Hãy làm hết khả năng của mình dẫu kết quả có ra sao. Thà thức trắng mười đêm không ngủ để có một đêm ngủ ngon hơn là mười đêm ngủ ngon mà khi thức dậy vẫn còn luyến tiếc tương lai hay quá khứ.

Giấc ngủ không mộng mị chỉ thật sự đến khi đôi chân ta đã đi đến tận cùng mọi giới hạn, suy tư ta đi đến tận cùng mọi biên tế, hoài nghi ta đi đến tận cùng mọi khả thể, năng lực ta đi đến tận cùng mọi ngõ ngách.

Giấc ngủ không mộng mị chỉ thật sự đến khi ta không đòi hỏi giấc ngủ. Mà ta chỉ không đòi hỏi giấc ngủ khi trong mắt ta đã không còn có ngày mai. Và vì thế, giấc ngủ không mộng mị chỉ là cái đích, chúng sẽ đến khi đã đi qua một chặng đường rất dài.

Hãy nhìn trẻ em và một vị minh triết. Cả hai đều có những giấc ngủ không mộng mị. Cả hai đều mỉm cười khi ngủ. Cả hai đều là thiên thần của cuộc đời. Nhưng từ trẻ em đi đến minh triết là cả một chặng đường dài của những suy tư, vật vã, trằn trọc, đắn đo và sầu mộng.

Chúng ta không còn là trẻ em và chúng ta cũng chưa là minh triết. Chúng ta đang ôm những giấc ngủ trằn trọc bởi những mộng mị, bởi những suy tư, bởi những đắn đo cân nhắc. Và vì thế ta tôn vinh sự suy tư như minh triết tôn vinh giấc ngủ không mộng mị.

Muốn có giấc ngủ không mộng mị, hãy đánh thức mọi nơ ron thần kinh còn đang say giấc, hãy suy tư không ngừng về sự hiện hữu của chính mình. Giấc ngủ sẽ đến như tên trộm, vào đúng lúc ta không ngờ nhất.

Trí Không đã nói như thế.

Đối thoại cùng Nietzsche

(30/5/13)

Zarathustra đã nói như thế

F. Nietzsche

Về những giảng tòa về đức hạnh

Người ta đến khoe với Zarathustra là có một nhà hiền triết thuyết giảng tuyệt vời về giấc ngủ và đức hạnh, do đó được hưởng đầy danh vọng cùng phần thưởng; theo lời thiên hạ thì tất cả thanh niên đều chen nhau ngồi chung quanh giảng tòa nơi ông ta thuyết giảng. Zarathustra đến tịnh thất của nhà hiền triết, rồi cùng với đám thanh niên, Zarathustra ngồi trước giảng tòa. Và nhà hiền triết rao giảng như sau:

“Vinh danh và tôn kính cho giấc ngủ. Giấc ngủ là nguyên lý vạn sự. Các ngươi hãy tránh xa những kẻ trằn trọc không yên hoặc những kẻ canh thức ban đêm!

Ngay cả tên trộm cũng hổ thẹn trước giấc ngủ. Bước chân nhẹ nhàng của kẻ trộm chạy trốn trong đêm tối. Nhưng kẻ canh đêm lại không biết đến nỗi hổ thẹn, hắn nâng tù và lên thổi không chút thẹn thùng.

Biết ngủ, không phải là một chuyện nhỏ nhoi: phải khởi sự bằng cách canh thức tỉnh táo cả ngày.

Mười lần trong ngày, ngươi phải tự vượt thắng chính mình: đó là bằng chứng của sự mệt mỏi tốt lành và đó là thuốc phiện cho tâm hồn.

Mười lần trong ngày, ngươi phải tự hòa giải với chính mình; bởi vì nếu tự vượt thắng mình là chuyện cay đắng, thì kẻ nào không tự hòa giải được sẽ ngủ không yên.

Ngươi phải tìm thấy mười sự thật trong ngày; bằng không, ngươi sẽ tìm kiếm những sự thật trong đêm tối và linh hồn ngươi sẽ vẫn còn đói khát.

Mười lần trong ngày, ngươi phải cười vang hoan hỉ; bằng không, ban đêm ngươi sẽ bị quấy rối bởi bao tử, cha sinh ra nỗi buồn phiền.

Ít người biết được điều đó, nhưng phải biết rõ tất cả những đức hạnh để ngủ ngon. Tôi sẽ làm chứng gian chăng? Tôi sẽ phạm tội ngoại tình chăng? Tôi sẽ thèm muốn người đầy tớ gái của ông bạn láng giềng chăng? Tất cả những câu hỏi đó đều không phù hợp cho một giấc ngủ ngon.

Và ngay cả khi sở đắc được tất cả mọi đức hạnh, người ta vẫn còn phải tự thỏa hiệp với mình về một điều: cho chính những đức hạnh ấy đi ngủ đúng lúc.

Những người đàn bà xinh xắn dễ thương ấy, ngươi đừng nên để họ cãi cọ nhau! Và lại cãi cọ trên lưng ngươi, hỡi kẻ vô phúc!

Làm hòa với Thượng đế và với đồng loại, đấy chính là điều mà giấc ngủ ngon mong muốn. Và làm hòa cả với ma quỷ của đồng loại ngươi, bằng không nó sẽ đến ám ảnh ngươi lúc ban đêm.

Vinh danh và tuân phục quyền bính, ngay cả thứ quyền bính khập khiễng! Giấc ngủ ngon muốn thế. Có phải lỗi ở ta chăng, nếu quyền bính thích bước đi trên những đôi chân vặn vẹo?

Kẻ nào dẫn bầy chiên của mình đến gặm cỏ trên cánh đồng cỏ xanh tươi nhất bao giờ cũng là kẻ chăn chiên giỏi nhất dưới mắt ta: giấc ngủ ngon muốn như thế.

Ta chẳng hề muốn có nhiều vinh dự, hoặc có nhiều kho tàng vĩ đại: điều đó làm ta tức tối. Nhưng người ta sẽ trằn trọc chẳng yên nếu không có một tên tuổi hoặc một kho tàng nho nhỏ.

Ta thích đón tiếp một nhóm bạn bè nhỏ hơn là một nhóm bạn bè dữ tợn, nhưng họ phải đến và đi cho hợp lúc: giấc ngủ ngon đòi hỏi như thế.

Ta cũng có thích thú lớn lao đối với những kẻ nghèo nàn về tinh thần: họ làm ta dễ ngủ. Nhất là họ sung sướng khi người ta luôn luôn cho họ là có lý.

Ngày trôi qua như thế đối với những người đức hạnh. Khi đêm buông xuống, ta cẩn thận đề phòng không kêu gọi giấc ngủ. Giấc ngủ không muốn được kêu đến, vì giấc ngủ là chủ nhân của tất cả mọi đức hạnh!

Nhưng ta suy nghĩ đến những gì ta đã làm hay đã nghĩ trong ngày. Trong khi kiên nhẫn nhai lại như một con bò, ta tự hỏi mình: Vậy đâu là mười lần mi tự chiến thắng chính bản thân mi? Và đâu là mười lần hòa giải, và mười sự thực, và mười chuỗi cười làm lòng mi thỏa thích?

Trong khi ta trầm tư điều đó, trí óc được nhẹ nhàng ru theo bốn mươi tư tưởng, thì đột nhiên giấc ngủ xâm chiếm ta, giấc ngủ mà ta chẳng hề kêu gọi đến, chủ nhân của những đức hạnh.

Giấc ngủ đập vào mắt ta: mắt ta trĩu nặng. Giấc ngủ chạm vào môi ta, và môi ta cứ mở rộng. Thực ra, bằng những bước chân nhẹ nhàng mây khói, giấc ngủ lẻn vào trong ta, tên trộm mà ta ưa thích, và đánh cắp những tư tưởng của ta: ta sững sờ câm lặng như chiếc giá viết kia.

Nhưng ta không đứng thẳng được lâu; ta đã nằm duỗi ra rồi”.

Khi Zarathustra nghe nhà hiền triết nói như thế, hắn cười thầm trong lòng, vì một nguồn ánh sáng đã trỗi lên trong hắn. Và hắn tự nhủ lòng mình như sau:

“Ta thấy nhà hiền triết này điên rồ với bốn mươi tư tưởng của ông ta: nhưng ta sẵn lòng tin rằng ông ta thực tuyệt vời trong giấc ngủ.

Hạnh phúc thay cho những kẻ nào sống gần nhà hiền triết ấy! Một giấc ngủ ngon lành như thế dễ truyền lan, dẫu có phải xuyên qua một bức tường dày.

Lại có cả một vẻ quyến rũ toát ra từ giảng tòa của ông ấy. Và không phải là điều vô ích khi những người thanh niên đến ngồi chung quanh con người rao giảng đức hạnh đó.

Minh triết của ông ta bảo rằng: hãy canh thức tỉnh táo để ngủ ngon. Và thực ra, nếu cuộc đời chẳng có ý nghĩa gì và nếu ta phải chọn một điều phi lý, ta thấy rằng điều phi lý đó xứng đáng nhất cho sự lựa chọn của ta.

Giờ đây, ta hiểu rõ điều mà xưa kia người ta tìm kiếm trước tất cả mọi sự, khi họ tìm kiếm những bậc thầy của đức hạnh. Họ đi tìm kiếm một giấc ngủ ngon cùng những đức hạnh được phủ bởi những cây thuốc phiện!

Đối với tất cả những nhà hiền triết được trọng vọng xiển dương tột độ trên những giảng tòa kia, minh triết hay sự khôn ngoan chính là giấc ngủ ngon không mộng mị: họ không biết đến ý nghĩa nào cao cả hơn của đời sống.

Ngay cả hôm nay cũng vẫn còn vài người thuộc dòng dõi kẻ thuyết giáo về đức hạnh kia, và họ không luôn luôn chính trực như ông ta: nhưng mà thời của họ đã qua rồi. Vì vậy họ sẽ không đứng được lâu: kìa, họ đã nằm dài xuống.

Hạnh phúc thay những kẻ đang mơ màng này: vì chẳng bao lâu họ sẽ ngủ thiếp đi”.

Zarathustra đã nói như thế.