Con đường không tên

Hỡi người anh em, ai cũng có cuộc sống và lý tưởng của riêng mình. Lý tưởng mà có thể san sẻ thì chẳng còn là lý tưởng, chỉ là chiếc giường cố định và cố cưa thân cho bằng giường.

Đừng đặt tên lý tưởng mà người anh em đang hướng tới. Lý tưởng mà người anh em có thể định danh được thì lý tưởng ấy cũng chẳng khác bầy đàn là bao.

Nếu người anh em cảm thấy cần nói chơi cho vui, thế thì hãy nói: Lý tưởng của tôi là không tên gọi. Không tên gọi chính là lý tưởng của tôi.

Xin đám đông đừng gọi lý tưởng của tôi là cao vời, bởi khi anh em gọi lý tưởng của tôi là cao vời thì chắc chắn phải có lý tưởng được gọi là thấp bé. Mà tôi thì chẳng nhìn thấy một lý tưởng nào là thấp bé cả. 

Xin đám đông đừng gọi lý tưởng của tôi là thiện hảo, bởi khi anh em gọi lý tưởng của tôi là thiện hảo thì chắc chắn phải có lý tưởng phi thiện hảo. Mà tôi thì nhìn đâu cũng thấy sự thiện hảo tốt lành cả.

Xin đám đông đừng gọi lý tưởng của tôi là điều răn của Thượng Đế, bởi trong mắt tôi chẳng có Thượng Đế để xác lập điều răn. Những cái được gọi là điều răn thì cần phải bám víu vào những cái vi phạm điều răn để tồn tại, mà tôi thì chẳng biết đâu là ranh giới giữa hai chiến tuyến.

Lý tưởng của tôi, đơn giản là con người của tôi như tôi đang hiện hữu. Tôi không ước mơ Thiên đường hay Cực lạc nên tôi chẳng cần phải cố ép mình vào khuôn khổ của những tên gọi đã được định danh hay nhưng giới điều cần phải tuân thủ. 

Yêu một bông hoa vừa nở hay yêu một đoá hoa vừa tàn, điều đó có cần đến tên gọi? Không. Yêu chỉ là yêu, không có phàm phu lẫn thánh thiện, không có trần thế hay thiên đường.

Yêu một tiếng chim đang hót và nhảy nhót cùng nó giữa ánh ban mai, điều đó có sợ vi phạm vào giới cấm? Không. Nhảy chỉ là nhảy, không có giới cầm nào ngăn giữ được niềm vui.

Này người anh em, dẹp bớt thời gian chăm chăm xét đoán tốt xấu đúng sai. Hãy nhìn những gì mà đám đông đang gọi là độc ác hay xấu xa, những điều thiện hảo tốt lành không sinh ra từ đó thì chúng sinh ra từ đâu?

Này người anh em, thôi đừng gượng ép mình vào những giới điều ngăn cấm từ bên ngoài. Hãy nhìn những gì xấu xí và méo mó dị thường đi, chúng đều xuất phát từ sự đấu tranh giữa những giới điều mà thôi.

Một cây cổ thụ đứng sừng sững giữa đất trời là một hình ảnh cao nhã và đẹp đẽ, nhưng nhìn kỹ hơn nữa mà xem, chúng đẹp vì chúng sừng sững hay chúng đẹp vì bên chúng có những ngọn cỏ nhỏ bé mong manh?

Tự nhiên có chỗ đứng dành cho một cây cổ thụ sừng sững thì tự nhiên cũng dành chỗ đứng cho đám cỏ nhỏ bé dưới chân. Tự nhiên dành chỗ đứng cho những điều thánh thiện linh thiêng thì tự nhiên cũng dành chỗ đứng cho những khiếm khuyết chưa hoàn thiện.

Này người anh em, hãy tin vào lý tưởng của mình và đừng cố định danh cho nó. Kẻ nào cố định danh cho nó, dù chỉ là một tên gọi, kẻ đó chẳng có lý tưởng riêng cho mình.

Này người anh em, hãy tin vào hành động của mình và đừng lo sợ đúng sai hay phải trái. Kẻ nào cố đi tìm sự phải trái đúng sai cho hành động của mình, kẻ đó mãi đứng ngoài hành động.

Biển cả bao la thu hút mọi dòng chảy của những con sông, dù lớn hay nhỏ, dù sạch hay dơ... 

Nhưng biển cả có còn là biển cả nếu chẳng có những con sông?!

Trí Không đã nói như thế.

Trò chuyện cùng Nietzsche

Qua Zarathustra đã nói như thế

(13/6/13)

Zarathustra đã nói như thế

F. Nietzsche

Về những hoan lạc và đam mê

Hỡi người anh em, khi ngươi có được một đức hạnh, và đức hạnh này là của riêng ngươi, thì ngươi không có chung đức hạnh ấy với bất cứ người nào. 

Quả thực ngươi hết sức muốn gọi tên đức hạnh ấy ra và vuốt ve nó; ngươi muốn nắm vào tai nó để tin chắc là nó có thực. 

Và này đây, ngươi đem chia sẻ cùng đám đông dân chúng cái tên ngươi ban cho đức hạnh ấy, và ngươi đã trở thành đám đông và bầy cừu với đức hạnh của ngươi!

Tốt hơn ngươi nên nói: “Cái đang tạo thành nỗi dằn vặt cũng như sự ngọt ngào của tâm hồn tôi là điều bất khả ngôn, cái đang gây nên cơn đói cho những ruột rà của tôi thì không có tên gọi”. 

Đức hạnh của ngươi phải quá sức cao vời đối với sự quen thuộc của những định danh: bởi vì nếu bó buộc phải nói đến đức hạnh ấy, ngươi đừng hổ thẹn phải bập bẹ không thành lời. 

Hãy nói lên và ấp a ấp úng: “Đây là điều thiện hảo mà tôi yêu thích, chính nó làm tôi hài lòng như thế, và chỉ như thế tôi mới ước muốn sự thiện hảo. 

Tôi chẳng ước muốn điều thiện đó như giới răn của một vị Thượng đế, cũng chẳng phải như một định luật, một tính chất tất yếu của con người: tôi muốn nó chẳng phải là một người chỉ dẫn về với những miền đất siêu việt cùng những cõi thiên đàng. 

Điều tôi yêu thích, là một đức hạnh trần thế: trong đức hạnh trần thế, có rất ít trí tuệ và càng ít lương thức thông thường hơn nữa. 

Nhưng con chim này đã làm tổ gần tôi: chính vì thế tôi trìu mến thương yêu nó, - này đây, chim đang đẻ ra những quả trứng vàng nơi nhà tôi”. 

Ngươi phải bập bẹ khen tụng đức hạnh của ngươi như thế. 

Xưa kia, ngươi đã mang giữ những đam mê và ngươi gọi đó là những điều xấu ác. Nhưng giờ đây, ngươi chỉ còn lại những đức hạnh của mình: những đức hạnh đó phát sinh từ những đam mê cuồng nhiệt trong tâm hồn ngươi. 

Ngươi đã đặt cứu cánh tối thượng của ngươi vào giữa lòng những đam mê cuồng dại này: chúng đã trở thành những đức hạnh và những hoan lạc cho ngươi. 

Dẫu ngươi có thuộc nòi những người hay giận dữ, hoặc những kẻ ham khoái lạc, những tín đồ nhiệt tín hay những kẻ hằn thù: 

Thì tất cả những nỗi đam mê của ngươi rốt lại cũng trở thành những đức hạnh, tất cả những ma quỷ của ngươi đều biến thành những thiên thần rạng rỡ. 

Xưa kia, ngươi nuôi những con chó dại trong hầm: nhưng rốt cuộc chúng đã hóa thành những con chim hiền và những ca nhân khả ái. 

Ngươi đã chế thứ thuốc làm dịu cơn đau với những độc dược; ngươi vắt sữa nơi con bò Ảo não, - giờ này, ngươi đang uống dòng sữa ngọt chảy ra từ đôi vú mọng căng của nó. 

Và chẳng điều gì xấu ác phát sinh từ ngươi nữa, ngoài điều xấu ác phát sinh từ cuộc chiến đấu giữa những đức hạnh của ngươi. 

Hỡi người anh em, khi ngươi có được hạnh phúc, ấy là vì ngươi có được một đức hạnh và chẳng có gì hơn: như thế ngươi vượt qua cầu đến bờ bên kia dễ dàng hơn. 

Có được nhiều đức hạnh, là một điều vô cùng cao nhã, nhưng là một số phận rất nặng nề; đã có nhiều người bỏ đi vào trong sa mạc và bị giết chết vì họ đã chán nản mệt mỏi khi cứ phải làm bãi chiến trường cho những đức hạnh. 

Hỡi người anh em, chiến tranh và những trận chiến có phải là những điều xấu ác chăng? Đấy là những điều xấu ác cần thiết; lòng đố kỵ, sự hồ nghi và nhục mạ cũng có một chỗ đứng cần thiết giữa những đức hạnh của ngươi. 

Hãy nhìn xem mỗi một đức hạnh của ngươi đều khát vọng đến cái gì cao viễn nhất: đức hạnh ấy khát vọng tinh thần ngươi là kẻ truyền lệnh cho nó, đức hạnh ấy ước muốn tất cả sức mạnh của ngươi trong cơn cuồng nộ, thù hận và thương yêu. 

Mỗi một đức hạnh đều ganh tị với đức hạnh khác và sự ganh tị là một điều khủng khiếp. Ngay cả những đức hạnh cũng có thể hoại vong vì ganh tị. 

Kẻ nào bị vây bọc trong ngọn lửa ganh tị, tương tự như con bọ cạp cuối cùng sẽ quay nọc độc tự chích lấy mình. 

Hỡi ôi! Người anh em của ta, ngươi chưa bao giờ thấy một đức hạnh tự nhục mạ và tự xuyên thủng chính mình bao giờ sao? 

Con người là một cái gì cần phải bị vượt bỏ: chính vì thế ngươi phải yêu những đức hạnh của ngươi - bởi lẽ ngươi sẽ diệt vong vì chúng. 

Zarathustra đã nói như thế.

* Xem thêm:

1. Dạ ca 

2. Du hứng ca

3. Du hứng ca (2) 

4. Lập ngôn trong vô ngôn  

5. Đức hạnh của suy tư   

6. Con đường của kẻ cô đơn   

7. Sứ mệnh của tồn tại